Анотація

Өткен заманның теориялық мұрасындағы зерттелмеген мәселелерге - революцияға дейінгі Ресейдегі ең ірі және ықпалды партиялардың бірі – социалистер-революционерлер партия идеологтарының философиялық көзқарастарын жатқызуға болады. Бұл партияның ұйымдары Ресей империясы барлық аймақтарында, соның ішінде Түркістан да қызмет атқарған. Қазан төңкерісіне дейінгі және одан кейінгі Ресейдегі саяси партиялар арасындағы қарым-қатынастар тарихына жүгіну, олардың саяси бағдарламасы мен философиялық көзқарастарын талдау сол кездегі атмосфераны, оның күрделігі мен қарама-қайшылықтарын толық және терең түсінуге көмектеседі, біздің саяси ойлаудың дамуына ықпал етеді. Социалистер-революционерлер партия идеологтарының теориялық және философиялық мұраларындағы «Тұлға және тарихи процесс» мәселесі олардың тарихтағы жеке тұлғаның рөлін түсінуімен, сондай-ақ террористік әрекеттің негізделуімен байланысты. Социалистер-революционерлер партия идеологтарының бұл мәселені түсіндіру ерекшелігі, авторлардың пікірінше, олардың адамның мәнін түсінуімен байланысты. Мақалада көрсетілгендей, әлеуметтік революционерлерге тұлғаның биопсихикалық түсінігіне негізделген натуралистік интерпретация тән болды. Авторлардың пікірінше, социалистер-революционерлер позитивистік көзқарасты ұстанды, қоғамдық дамудың объективті заңдылықтарын білуге деген ұмтылысты олар ғылыми емес әрекет ретінде қарастырды, өйткені оның ақиқат екенін эмпирикалық түрде тексеру мүмкін емес деді. Әлеуметтанудың заңдары, социалистер-революционерлердің пікірінше, адам психологиясында өзінің шынайы көрінісін табады. Социалистер-революционерлер әлеуметтанудағы П.Л.Лавров пен Н.К.Михайловский жасаған субъективті әдіс принциптеріне сүйеніп, оларды Батыс Еуропаның субъективті-идеалистік ағымдарынан алынған идеялармен толықтырды. Социалистер-революционерлер террордың керек екенін негіздегенде, тұлғаның биопсихикалық қасиеттеріне сүйенді. Террорды қыздырмалы және революциялық құрал ретінде қарастырып, олар террор арқылы жеке адамның психикасына әсер етуге болады деп есептеді. Адамның биологиялық және психологиялық аспектілерінің абсолюттендірілуі елдегі саяси жағдайды қате талдауға жол ашты, социалистер-революционерлердің саяси бағдарламасын утопиялық бағдарламаға айналдырды.