Анотація

Мақала Қазақстандағы ұлт құру процесінде қазақ этникалық факторының рөлін зерттеуге арналған. Мақала авторларының пікірінше, қазақтың мәдени бастамасы-жүйе құрушы және негізін ұлтты қалаушы бастама. Қазіргі Қазақстан аумағында мемлекеттіліктің тууының өзі қазақтардың этникалық және мәдени генезисімен байланысты. Сонымен қатар, жаңа заман кезеңінде Қазақстан халықтардың көпмәдениетті қауымдастығы ретінде қалыптасты. 1991 жылы республиканың қазіргі тәуелсіздікке қол жеткізуі ұлттық, және, ең алдымен, қазақтың жаңғыруымен, жүйені қалыптастырушы ұлт ретінде қазақтың мәдени бастауын қалпына келтірумен байланысты. Авторлар бұл үдерістерге тек қазақ халқының мәдени жаңғыруының ғана емес, сонымен қатар оның өмірдің барлық басқа салаларында, мысалы, саяси-идеологиялық және әлеуметтік-экономикалық, үстемдігіне назар аударады. Бұл объективті процесс ұлт құрудың институционалдық және құрылымдық-функционалдық аспектілерінде көрініс табады, елдегі мемлекеттік тіл ретіндегі қазақ тілінің рөлі мен маңыздылығын, қазіргі демографиялық үрдістерді, қазақтың азаматтық саяси мәдениетінің қалыптасуын және шын мәнінде, ұлттық бірегейлікті қалыптастырудың моделі. Ғалымдар мультикультурализмнің қазақстандық моделінің ерекшеліктеріне, қазіргі қазақ қоғамының негізгі құндылықтарына назар аударады, онда мүдделер қауымдастығы, әлеуметтік тұрақтылық, толеранттылық, қоғамның билік институттарына адалдығы, ынтымақтастық мәдениеті және адамдардың бір біріне өзара көмек көрсету сияқты ұстанымдар бар. Авторлар қазақстандық қоғам бірлігіне негізделген қазақстандық моделі тұрақты және прогрессивті әлеуметтік дамудың кепілі болып табылады деген қорытындыға келеді. Сыртқы факторлардың әсерінен қазақ болмысының құндылығын жоққа шығаруға, оның беделін төмендетуге немесе оны басқа жасанды форматтармен алмастыруға тырысу әлеуметтік тұрақтылық пен конструктивті, прогрессивті әлеуметтік дамуға барынша теріс әсер етуі мүмкін. Ғалымдардың пікірінше, әрі қарай әлеуметтік трансформация, ең алдымен, Қазақстан Республикасындағы ұлт құру үдерісінде қазақтың мәдени бастауының күшеюімен, қазіргі мазмұнымен, кеңеюімен және тамырлануымен байланысты.