Анотація

Мақалада екі марксисттің – Ф. Энгельс пен В. И. Ульяновтың (Ленин) диалектикасы теориясының дамуына қосқан үлесі талданады. Г. В. Ф. Гегельдің диалектикасын материалистік тұрғыдан пайымдаған К. Маркс оны тек әлеуметтік-мәдени шындыққа қолдана отырып, онтологиялық мәселелерге қызығушылық танытпағаны атап өтілді. Энгельс алғаш рет диалектика теориясының дамуына 1859 жылы Маркстің «Саяси экономиясын туралы» атты кітабын қараған кезде бет бұрды. Ол 1873 жылдан бастап диалектиканың дамуымен жан-жақты жұмыс істей бастады. Маркстен диалектиканың онтологиялық аспектілерінің жоқтығын өтеуге және диалектиканы жаратылыстануға, жанама түрде табиғатқа қолдануға шешім қабылдады. Ленин Гегельдің логика ғылымын зерттей отырып, 1914 жылдың күзінде диалектика теориясын мұқият зерттеді. Ол бұл шығармада марксисттер бұрын байқамаған нәрселерді көре алды. Осы кезеңде тұжырымдалған идеялар кеңестік философиядағы диалектика теориясының дамуына күшті ынталандыру мен көмек болды, алайда ол тек 1950 жылдардың бірінші жартысында басталды.